လူထုက်န္းမာေရး (ႀကြက္ဘာေႀကာင့္တက္ရသလဲ)

> **Public Health**

လူတိုင္းတခ်ိန္ခ်ိန္မွာၾကြက္တက္ဖူးမွာပါ ဘာေၾကာင္႔ ၾကြက္တက္ရတယ္ဆိုတာရယ္ ၾကြက္တက္လာရင္ ဘယ္လိုလုပ္
ၾကမလည္း ...? ဘယ္လိုကာကြယ္နိဳင္လည္းဆိုတာ ဖတ္ၾကည္႔ၾကရေအာင္။
ေဘာလံုး ကန္ဘူးတဲ့သူေတြတင္ မကဘူး၊ အိမ္မွာေနရင္း၊ ၾကြက္တက္တာေတြလည္း အမ်ားၾကီးဘဲ။ ေျခသလံုးနဲ႔ ေပါင္က ၾကြက္သား အျဖစ္မ်ားဆံုးဘဲ။ အလြန္မတန္ နာလွတယ္။ အိပ္ေနရင္း နာတာမ်ိဳးက ေျခ-လက္ကို အေညာင္းဆန္႔ရာကေန ၾကြက္သားမွ်ဥ္ နည္းနည္းမွာ နာလာတာ။ ၾကီးသူေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္လို႔ မွတ္ၾကေပမဲ့ ဆယ္ေက်ာ္သက္ေတြလည္း ျဖစ္တာဘဲ။ ေအးတဲ့အခ်ိန္ ပိုျဖစ္တယ္။

ဘာလို႔ျဖစ္လဲဆိုတာ ဆရာ၀န္က အတိအက် မေျပာႏိုင္ပါ။ မတိမက် ေျပာရရင္ေတာ့ လွခ်င္-သန္ခ်င္လို႔ ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္တာ၊ အားကစားလုပ္တာမွာ ၾကြက္သား ပန္းသြားရလို႔ပါ။ အားလည္း မကစားသူေတြမွာ အ၀လြန္လို႔၊ ေရနဲ႔ ဓါတ္ဆား နည္းသြားလို႔၊ ရာသီ-ေသြးဆံုး၊ ေဟာ္မုန္း နည္းသြားလို႔၊ ေသြးအေလွ်ာက္ နည္းလို႔၊ အာရံုေၾကာ-ၾကြက္သား တခုခုျဖစ္လို႔၊ “လို႔” ေတြကုိသာ အျပစ္ဖို႔ပါေလ။ Statins (ကိုလက္စေထာ) က်ေဆး၊ ဆီးခ်ိဳက်ေဆးနဲ႔ လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္း နည္းသူ ေတြမွာလည္း ျဖစ္တတ္ပါေသးတယ္။

ျဖစ္တယ္ဆိုရင္ ျဖစ္တဲ့ၾကြက္သားကို တအားတင္းေအာင္ လုပ္ေပးပါ။ ေျခသလံုးျဖစ္ရင္ ေျခမကို အေပၚဆန္႔ေပးသင့္တယ္။ တအားႏွိပ္တာမ်ိဳး၊ ဆန္႔ေပးတာမ်ိဳး လုပ္ေပးျပီးရင္ ၾကြက္သားကို သူ႔အေၾကာအတိုင္း ခပ္ေဖါ့ေဖါ့ ဆက္ႏွိပ္ေပးပါ။
ဆရာ၀န္ေတြနဲ႔ ကူတဲ့လူေတြထက္ ခံရတဲ့လူက ဘာလုပ္ေပးရင္ ေကာင္းမယ္ဆိုတာ ပိုသိတယ္။ “ေနရာတကာ ဆရာ-ဆရာ၀န္ မလုပ္ခ်င္နဲ႔”။ ခိုင္းတာသာ လုပ္ေပးပါ။ ဒါေပမဲ့ ခိုင္းတာလုပ္တဲ့အက်င့္ ဒါကလြဲရင္ မက်င့္ခ်င္နဲ႔။ “တပည့္ၾကီးမ်ား တိုင္းျပည္” ျဖစ္သြားလိမ့္မယ္။



ကုိယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္္၊ ဆား အစားနဲရင္၊ ေခြ်းထြက္မ်ားရင္ နာတတ္တာေတြကလည္း ဒီသေဘာမ်ိဳးဘဲ။ ၀မ္းေလ်ာလို႔၊ (ပိုဆက္ဆီယမ္) နဲ႔ (ကယ္လ္စီယမ္) နည္းလို႔ ျဖစ္တာကို Tetany ေခၚတယ္။ အူ၊ အစာအိမ္၊ သားအိမ္၊ ဆီးအိမ္၊ သည္းေျခအိတ္ေတြမွာ အဲလိုျဖစ္လို႔ နာတာကို Colicky pain လို႔ေခၚတယ္။ ရာသီလာတံုး နာတာကို Dysmenorrhea ေခၚတယ္။ အေခၚမတူေပမဲ့ အနာသက္သာေဆးေတြေပးတာ တူပါတယ္။ Paracetamol, Ibuprofen, Diclofenic ေဆး။ ၾကြက္တက္တာကို Quinine (ငွက္ဖ်ားေဆး) အျပင္ Naftidrofuryl, Dihydropyridine, Phenylalkylamine ေဆးေတြနဲ႔လည္း ကုႏိုင္တယ္။

ေသြးတိုးေၾကာင့္ျဖစ္ျဖစ္၊ ႏွလံုးေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္ျဖစ္၊ ကိုယ္ေရာင္လို႔ျဖစ္ျဖစ္ ဆီးေဆး (ဆီးေအာင့္တာ ေပ်ာက္တဲ့ေဆး မဟုတ္၊ ဆီးအတင္း သြားေစတဲ့ေဆး) ကို မၾကာခဏ ေသာက္ရသူမ်ား၊ ေသာက္တိုင္း (ပိုဆက္ဆီယမ္) ေဆးေသာက္ပါ။ ၀ယ္ရတာ ခက္တတ္တယ္။ ေကာင္းတာက အုန္းရည္ တလံုး-ႏွစ္လံုး ေသာက္လိုက္ပါ။ ေရေႏြးၾကမ္း အျမဲေသာက္ပါ။

Vitamin B complex, Calcium, Potassium ကို ပံုမွန္ေသာက္ပါ။ Calcium gluconate ကို IV ေသြးျပန္ေၾကာထဲ ထိုးေပး ႏိုင္တယ္။ ဒီေဆး သံုးမ်ိဳးထဲက (ကယ္လစီယမ္) တခုဘဲ ဆီးေက်ာက္ေရာဂါအတြက္ သတိထားဘို႔ လိုတယ္။ ၾကာၾကာ ေသာက္တာ ကိစၥမရွိပါ။ အနာအကိုက္ ေပ်ာက္ေဆးေတြကေတာ့ အစာနဲ႔ တြဲေသာက္ရတယ္။ ေဆးတခုခ်င္းအေၾကာင္း သိခ်င္ရင္ သပ္သပ္ ရွာဖတ္ပါ။ ေရးတင္ထားတာ ရွိပါတယ္။

ေရေႏြးနဲ႔ ေရခ်ိဳးတာ ေကာင္းတယ္လို႔ ေအးတဲ့တိုင္းျပည္က ဆရာေတြက အၾကံေပးတယ္။ ပူေလာင္၊ အိုက္စပ္တဲ့ ေနရာမွာ ေနရသူေတြအတြက္ ဒီအၾကံက မဟန္ဘူး။ နာတဲ့ေနရာ ႏွိပ္ျပီးတာနဲ႔ ေအးတာကပ္ပါ။ ေရ၊ ORS ဓါတ္ဆားရည္ တိုက္ပါ။ ေရေသာက္ မနည္းပါနဲ႔။ ေရပုလင္း မထားဘဲ၊ အားကစား မလုပ္နဲ႔။ ဘယ္ကစား လုပ္လုပ္၊ ေသြးပူေအာင္ အရင္လုပ္ပါ။ ဘာဘဲလုပ္လုပ္ ျပင္းျပင္းထံထံ မလုပ္ခင္၊ ေျဖးေျဖး-မွန္မွန္ လုပ္ပါ။

ဓါတ္ဆားေတြ ၾကြယ္၀တဲ့အစာေတြ စားသံုးရမယ္။ ေမးရင္ စာရင္းရွည္ၾကီး ရွိတယ္။ လူစားတာေတြပါဘဲ။ (ကယ္လ္စီယမ္) ၾကြယ္တာေတြက ပင္လယ္ငါး၊ ဒိန္ခဲ၊ တို႔ဖူး၊ မံုလာစိမ္း။ (ပိုတက္ဆီယမ္) ၾကြယ္တာေတြက အုန္းရည္၊ ငွက္ေျပာသီး၊ ဆီးသီး၊ လိမ္ေမာ္သီး၊ စပ်စ္သီး၊ ဖရံု၊ ဟင္းႏုႏြယ္၊ ဒိန္ခ်ဥ္၊ ကြမ္းသီးေဂၚဖီထုပ္၊ အာလူး၊ ပဲသီးေတာင့္၊ မံုလာဥခ်ိဳ။

ျဖစ္တတ္သူမ်ား အိပ္ရင္ ေျခေထာက္ေအာက္က အခုအခံ ထားသင့္တယ္။ အိပ္ေပ်ာ္ေနတံုး ေျခမ-ေျခေထာက္ ေအာက္စိုက္ေနရင္ ျဖစ္တတ္တယ္။ မအိပ္ခင္ ဘယ္မွမေရြ႕တဲ့ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ စက္ဘီးစီးတာ ကာကြယ္ရာက်တယ္။ အေကာင္းဆံုးကေတာ့ ေျခသလံုးေတြကို ဆုပ္နယ္ခံျပီးမွ အိပ္ရရင္ ဇိမ္လည္းက်တယ္။ ႏွိပ္ေပးသူလည္း ပိုက္ဆံမရရင္ ကုသိုလ္ရတယ္။ တက္မဲ့ ၾကြက္လည္း မတက္ႏိုင္ဘူး။အိပ္ရာထဲမွာ နိဳးတာနဲ႔ ပ်င္းေၾကာမဆန္႔လိုက္ပါနဲ႔ ရုတ္တရက္ ၾကြက္တက္တတ္ပါတယ္..။
ၾကြက္ခဏခဏတက္တတ္တဲ႔ အက်င္႔ရွိသူဟာ ေရကူးတာေရွာင္သင္႔ပါတယ္
ေရကူးေနစဥ္ၾကြက္တက္လာရင္ ေရနစ္ၿပီးေသတတ္ပါတယ္ ကဲ..ဒီေလာက္ဆိုရင္ ၾကြက္တက္ရတဲ႔အေၾကာင္းနဲ႔
ၾကြက္ဘယ္လိုတက္တတ္တယ္ဆိုတာရယ္ ဘယ္လိုကာကြယ္ရမယ္ဆိုတာ သိေလာက္ပါၿပီ.။




မွီၿငမ္း........Drတင္႔ေဆြ

**ကုိတင့္**

**Public Health**

လူတိုင္းတခ်ိန္ခ်ိန္မွာၾကြက္တက္ဖူးမွာပါ ဘာေၾကာင္႔ ၾကြက္တက္ရတယ္ဆိုတာရယ္ ၾကြက္တက္လာရင္ ဘယ္လိုလုပ္
ၾကမလည္း ...? ဘယ္လိုကာကြယ္နိဳင္လည္းဆိုတာ ဖတ္ၾကည္႔ၾကရေအာင္။
ေဘာလံုး ကန္ဘူးတဲ့သူေတြတင္ မကဘူး၊ အိမ္မွာေနရင္း၊ ၾကြက္တက္တာေတြလည္း အမ်ားၾကီးဘဲ။ ေျခသလံုးနဲ႔ ေပါင္က ၾကြက္သား အျဖစ္မ်ားဆံုးဘဲ။ အလြန္မတန္ နာလွတယ္။ အိပ္ေနရင္း နာတာမ်ိဳးက ေျခ-လက္ကို အေညာင္းဆန္႔ရာကေန ၾကြက္သားမွ်ဥ္ နည္းနည္းမွာ နာလာတာ။ ၾကီးသူေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္လို႔ မွတ္ၾကေပမဲ့ ဆယ္ေက်ာ္သက္ေတြလည္း ျဖစ္တာဘဲ။ ေအးတဲ့အခ်ိန္ ပိုျဖစ္တယ္။

ဘာလို႔ျဖစ္လဲဆိုတာ ဆရာ၀န္က အတိအက် မေျပာႏိုင္ပါ။ မတိမက် ေျပာရရင္ေတာ့ လွခ်င္-သန္ခ်င္လို႔ ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္တာ၊ အားကစားလုပ္တာမွာ ၾကြက္သား ပန္းသြားရလို႔ပါ။ အားလည္း မကစားသူေတြမွာ အ၀လြန္လို႔၊ ေရနဲ႔ ဓါတ္ဆား နည္းသြားလို႔၊ ရာသီ-ေသြးဆံုး၊ ေဟာ္မုန္း နည္းသြားလို႔၊ ေသြးအေလွ်ာက္ နည္းလို႔၊ အာရံုေၾကာ-ၾကြက္သား တခုခုျဖစ္လို႔၊ “လို႔” ေတြကုိသာ အျပစ္ဖို႔ပါေလ။ Statins (ကိုလက္စေထာ) က်ေဆး၊ ဆီးခ်ိဳက်ေဆးနဲ႔ လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္း နည္းသူ ေတြမွာလည္း ျဖစ္တတ္ပါေသးတယ္။

ျဖစ္တယ္ဆိုရင္ ျဖစ္တဲ့ၾကြက္သားကို တအားတင္းေအာင္ လုပ္ေပးပါ။ ေျခသလံုးျဖစ္ရင္ ေျခမကို အေပၚဆန္႔ေပးသင့္တယ္။ တအားႏွိပ္တာမ်ိဳး၊ ဆန္႔ေပးတာမ်ိဳး လုပ္ေပးျပီးရင္ ၾကြက္သားကို သူ႔အေၾကာအတိုင္း ခပ္ေဖါ့ေဖါ့ ဆက္ႏွိပ္ေပးပါ။
ဆရာ၀န္ေတြနဲ႔ ကူတဲ့လူေတြထက္ ခံရတဲ့လူက ဘာလုပ္ေပးရင္ ေကာင္းမယ္ဆိုတာ ပိုသိတယ္။ “ေနရာတကာ ဆရာ-ဆရာ၀န္ မလုပ္ခ်င္နဲ႔”။ ခိုင္းတာသာ လုပ္ေပးပါ။ ဒါေပမဲ့ ခိုင္းတာလုပ္တဲ့အက်င့္ ဒါကလြဲရင္ မက်င့္ခ်င္နဲ႔။ “တပည့္ၾကီးမ်ား တိုင္းျပည္” ျဖစ္သြားလိမ့္မယ္။



ကုိယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္္၊ ဆား အစားနဲရင္၊ ေခြ်းထြက္မ်ားရင္ နာတတ္တာေတြကလည္း ဒီသေဘာမ်ိဳးဘဲ။ ၀မ္းေလ်ာလို႔၊ (ပိုဆက္ဆီယမ္) နဲ႔ (ကယ္လ္စီယမ္) နည္းလို႔ ျဖစ္တာကို Tetany ေခၚတယ္။ အူ၊ အစာအိမ္၊ သားအိမ္၊ ဆီးအိမ္၊ သည္းေျခအိတ္ေတြမွာ အဲလိုျဖစ္လို႔ နာတာကို Colicky pain လို႔ေခၚတယ္။ ရာသီလာတံုး နာတာကို Dysmenorrhea ေခၚတယ္။ အေခၚမတူေပမဲ့ အနာသက္သာေဆးေတြေပးတာ တူပါတယ္။ Paracetamol, Ibuprofen, Diclofenic ေဆး။ ၾကြက္တက္တာကို Quinine (ငွက္ဖ်ားေဆး) အျပင္ Naftidrofuryl, Dihydropyridine, Phenylalkylamine ေဆးေတြနဲ႔လည္း ကုႏိုင္တယ္။

ေသြးတိုးေၾကာင့္ျဖစ္ျဖစ္၊ ႏွလံုးေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္ျဖစ္၊ ကိုယ္ေရာင္လို႔ျဖစ္ျဖစ္ ဆီးေဆး (ဆီးေအာင့္တာ ေပ်ာက္တဲ့ေဆး မဟုတ္၊ ဆီးအတင္း သြားေစတဲ့ေဆး) ကို မၾကာခဏ ေသာက္ရသူမ်ား၊ ေသာက္တိုင္း (ပိုဆက္ဆီယမ္) ေဆးေသာက္ပါ။ ၀ယ္ရတာ ခက္တတ္တယ္။ ေကာင္းတာက အုန္းရည္ တလံုး-ႏွစ္လံုး ေသာက္လိုက္ပါ။ ေရေႏြးၾကမ္း အျမဲေသာက္ပါ။

Vitamin B complex, Calcium, Potassium ကို ပံုမွန္ေသာက္ပါ။ Calcium gluconate ကို IV ေသြးျပန္ေၾကာထဲ ထိုးေပး ႏိုင္တယ္။ ဒီေဆး သံုးမ်ိဳးထဲက (ကယ္လစီယမ္) တခုဘဲ ဆီးေက်ာက္ေရာဂါအတြက္ သတိထားဘို႔ လိုတယ္။ ၾကာၾကာ ေသာက္တာ ကိစၥမရွိပါ။ အနာအကိုက္ ေပ်ာက္ေဆးေတြကေတာ့ အစာနဲ႔ တြဲေသာက္ရတယ္။ ေဆးတခုခ်င္းအေၾကာင္း သိခ်င္ရင္ သပ္သပ္ ရွာဖတ္ပါ။ ေရးတင္ထားတာ ရွိပါတယ္။

ေရေႏြးနဲ႔ ေရခ်ိဳးတာ ေကာင္းတယ္လို႔ ေအးတဲ့တိုင္းျပည္က ဆရာေတြက အၾကံေပးတယ္။ ပူေလာင္၊ အိုက္စပ္တဲ့ ေနရာမွာ ေနရသူေတြအတြက္ ဒီအၾကံက မဟန္ဘူး။ နာတဲ့ေနရာ ႏွိပ္ျပီးတာနဲ႔ ေအးတာကပ္ပါ။ ေရ၊ ORS ဓါတ္ဆားရည္ တိုက္ပါ။ ေရေသာက္ မနည္းပါနဲ႔။ ေရပုလင္း မထားဘဲ၊ အားကစား မလုပ္နဲ႔။ ဘယ္ကစား လုပ္လုပ္၊ ေသြးပူေအာင္ အရင္လုပ္ပါ။ ဘာဘဲလုပ္လုပ္ ျပင္းျပင္းထံထံ မလုပ္ခင္၊ ေျဖးေျဖး-မွန္မွန္ လုပ္ပါ။

ဓါတ္ဆားေတြ ၾကြယ္၀တဲ့အစာေတြ စားသံုးရမယ္။ ေမးရင္ စာရင္းရွည္ၾကီး ရွိတယ္။ လူစားတာေတြပါဘဲ။ (ကယ္လ္စီယမ္) ၾကြယ္တာေတြက ပင္လယ္ငါး၊ ဒိန္ခဲ၊ တို႔ဖူး၊ မံုလာစိမ္း။ (ပိုတက္ဆီယမ္) ၾကြယ္တာေတြက အုန္းရည္၊ ငွက္ေျပာသီး၊ ဆီးသီး၊ လိမ္ေမာ္သီး၊ စပ်စ္သီး၊ ဖရံု၊ ဟင္းႏုႏြယ္၊ ဒိန္ခ်ဥ္၊ ကြမ္းသီးေဂၚဖီထုပ္၊ အာလူး၊ ပဲသီးေတာင့္၊ မံုလာဥခ်ိဳ။

ျဖစ္တတ္သူမ်ား အိပ္ရင္ ေျခေထာက္ေအာက္က အခုအခံ ထားသင့္တယ္။ အိပ္ေပ်ာ္ေနတံုး ေျခမ-ေျခေထာက္ ေအာက္စိုက္ေနရင္ ျဖစ္တတ္တယ္။ မအိပ္ခင္ ဘယ္မွမေရြ႕တဲ့ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ စက္ဘီးစီးတာ ကာကြယ္ရာက်တယ္။ အေကာင္းဆံုးကေတာ့ ေျခသလံုးေတြကို ဆုပ္နယ္ခံျပီးမွ အိပ္ရရင္ ဇိမ္လည္းက်တယ္။ ႏွိပ္ေပးသူလည္း ပိုက္ဆံမရရင္ ကုသိုလ္ရတယ္။ တက္မဲ့ ၾကြက္လည္း မတက္ႏိုင္ဘူး။အိပ္ရာထဲမွာ နိဳးတာနဲ႔ ပ်င္းေၾကာမဆန္႔လိုက္ပါနဲ႔ ရုတ္တရက္ ၾကြက္တက္တတ္ပါတယ္..။
ၾကြက္ခဏခဏတက္တတ္တဲ႔ အက်င္႔ရွိသူဟာ ေရကူးတာေရွာင္သင္႔ပါတယ္
ေရကူးေနစဥ္ၾကြက္တက္လာရင္ ေရနစ္ၿပီးေသတတ္ပါတယ္ ကဲ..ဒီေလာက္ဆိုရင္ ၾကြက္တက္ရတဲ႔အေၾကာင္းနဲ႔
ၾကြက္ဘယ္လိုတက္တတ္တယ္ဆိုတာရယ္ ဘယ္လိုကာကြယ္ရမယ္ဆိုတာ သိေလာက္ပါၿပီ.။




မွီၿငမ္း........Drတင္႔ေဆြ

**ကုိတင့္**